Vahe VII
Fepaki Fakaemämani-lahi

Na’e tohi ‘e Shakespeare ‘o pëhë, “Oku ‘i ai e laine ta’e hä mai ‘oku kolosi ‘i he fou’anga kotoabe pea ‘oku lilo ‘i he tapa ‘o e fa’akätaki ‘a e ‘Otua mo ‘Ene houhau.”

‘E ‘i ai ‘e kuonga ‘e hoko ‘o kehe ai ‘a e me’a kotoabe ki he kakai ‘a e ‘Otua. ‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi taimi faingata’a ‘oku fakatali mai ki mämani. Pea ko e fu’u fepaki lahi taha ‘eni talu mei ‘i hono fakatupu ‘o mamani. “Bea i he kuoga koia e tuu hake a Maikale, a e Eiki Lahi, aia oku tokoni ki he fänau a hoo kakai: bea e hoko ha kuoga oe mamahi, aia nae ikai aubito hano tatau talu moe i ai ha buleaga, o a’u ki he buleaga koia: bea e fakahaofi hoo kakai i he kuoga koia, aia kotoabe e ilo’i kuo tohi i he tohi.” Taniela 12:1.

‘I he lava ‘o ‘osi ko’eni ‘a e fakatokanga fekau’aki ki he ma’u ‘a e faka’ilonga ‘o e manu fekai ‘a ia ‘o Fakaha 14: 9, 10. Pea kuo fakapapau’i ‘e he toko taha kotoabe ‘a e tafa’aki ‘oku ne fiema’u (sila ‘o e ‘Otua ‘a ia ko e Sapate ‘aho hono fitu pë ko e faka’ilonga ‘o e manu fekai ‘a ia koe Sapate ‘o e tangata ‘a ia ko e lotu he ‘Aho ‘e La’a (Sunday worship) ‘uluaki ‘aho ia ‘o e uike.) ‘E toki tapuni leva ‘a e faingamälie ki he fa’a hinga ‘o e tangata ‘a ia ko e kuonga ‘o e ‘ahi’ahi’i (probation). Ko e kakai ‘a e ‘Otua kuo nau ma’u ‘eni ‘a e täpuaki mo e monü ‘o e Laumälie Ma’oni’oni – “koe fakamo’ui mei he ao ‘o e Eiki.” Gaue 3:19. Pea kuo nau mateu ‘eni ki he ngaahi faingatä’a te nau fehangahangai mo ia ‘i he kaha’u. Kuo ‘osi sila’i ‘aki kinautolu ‘a e “sila ‘o e ‘Otua mo’ui.”

Pea ko e kau fai angahala anga-fulikivanu kuo tuku atu ‘eni kinautolu ki he ‘Eiki ne nau fili. Loma 6:16. Ne nau faka’ika’i ‘a e ‘alo’ofa ‘e ‘Otua mo ta’e toka’i ‘a ‘Ene manava’ofa, mo to e mala malaki ‘a ‘Ene fono (lao). Ka ko’eni – kuo ‘ikai ke to e‘i ai ha nau malu’i mei he mahaki-sesele ‘o e Tevolo, pea ‘oku ‘ikai kenau malu mei hono mafai pea mo hono paoa (power). Pea ‘e hanga ‘e Setane ‘o toki fakatü’ulu’i kotoa a mamani ki he fu’u fepaki lahi ko’eni ‘o Taniela vahe 12 pea ko e houhau ‘o e ‘Otua ‘e toki lilingi hifo ki he palanite angatu’u ni ‘i he founga ‘o e mala’ia fakamuimui ‘e fitu ‘o Fakaha 16. ‘O hange ko e ‘ü ngaahi mala’ia ‘e hongofulu na’e tö ki he ‘ü ‘otua ‘o Isipite ‘a ia ne nau hü mo lotu ki ai, ko e ‘ü ngaahi mala’ia ‘e fitu ni ‘e fakahanga pe kiate kinautolu ‘oku nau hü mo lotu ki he manu-fekai mo hono fakatätä.

‘I he’e tau ako ki he fu’u tu’unga-lesoni lahi faka’ulia ni mo feinga ke tau ma’u kakato ‘a e ngaahi me’a ni, kuo tau ‘ilo ‘eni ‘a e ‘Otua; ko Ia ‘a e totonu mo e ‘ofa (1 Jone 4:8) ko kinautolu ko ë ‘e tö ki ai ‘a e ngaahi mala’ia ni; ko e kau talangata’a pe. Pea ko e kotoa ‘a e univeesi ‘o e ‘Otua ‘e ‘ikai ke ‘i ai ha taha e pëhë na’e ‘ikai ke ta’e totonu ‘Ene fakamaau. Hili ‘a e ‘uluaki mala’ia faka’auha hono tolu ‘oku pëhë ‘a e angelo, “Oku ke agatonu mo maonioni, e Eiki…koeuhi kuo ke fakamäu o behe ni. He kuo nau liligi ae toto oe kakai maonioni moe kau balofita, bea kuo ke atu kiate kinautolu ae toto ke inu; he oku täu mo kinautolu.” Fakaha 16:5, 6.

Kuo fokotu’u ‘eni pea tali ‘a e lao angatu’u ki Langi, ‘a ia ko e lao ‘Aho ‘e La’a (Sunday Law). Ko e kakai talangofua ‘a e ‘Otua ‘a ia ko ‘ë ‘oku fakatanga’i mo manuki’i ‘e tautea ‘eni ki he mate. Pea ko’eni – “Bea neu fanogo ki he le’o lahi mei he fale tabu, nae behe ki he agelo e toko fitu, Mou alu atu, o liligi ae gaahi hina oe houhau oe Otua ki he fonua; bea to ai ae bala kovi mo fakamamahi ki he kakai naa nau ma’u ae fakailoga oe manu fekai, mo kinautolu naa nau hu ki hono fakatätä. Fakaha 16: 1, 2.

Te ke lava ‘o fakakaukau atu ki he pala ni kapau ‘e tö atu kiate koe!

Fakatokanga’i ko e ngaahi pala langa fe’ola ni, ‘e fakamamahi’i pe ‘akinautolu ‘oku nau ma’u ‘a e faka’ilonga ‘o e manu fekai. ‘E anga fëfë nai ‘a e me’a ni ‘i he taimi ‘e fäkahoko ai?

Te ke vakai atu ki he ongoongo ‘o e taimi efiafi mei he T.V. ‘oku fakahä mai ‘a e ‘ata ‘o e mahaki ‘oku tö ko’eni? Lau afe ‘a e kakai ne nau ma’u ‘a e faka’ilonga ‘o e manu fekai koe’uhi ko e piki ki he ‘enau ngaahi ngäue mo e mo’ui fakafiemälie. Ka ko’eni, ‘oku ‘ilo ‘eni kinautolu ‘oku mole honau malu’i! Na’e ‘ikai ke fakatupu mai ‘e he mala’ia ni ha loto fakatomala mei he kakai ni ke nau lotu ‘o kole fakamolemole ki he ‘Otua ka ‘oku ne fakatupu mai ‘eni ‘o nau lea fie lahi ki he ‘Otua mo “ngau honau ‘elelo ke langa.”

‘Oku ‘ilo ‘e he ‘Otua ka na’e toe tuku mai ha ta’u ‘e miliona ‘e ‘ikai pe ke liliu honau anga. ‘I he kamata ko’eni ke tö ‘a e ngaahi mala’ia ni, te ke ‘ilo’i leva kuo ‘osi fakapapau’i ‘a e fo’i keisi (case) kotoabe ki ‘Itaniti. Ko e faito’o fakasaienisi ‘e tu’u tuënoa pe, ‘ikai to e lava ha me’a. Vakai atu ki he ngaahi falemahaki, fonu he ngaahi kalanga ‘a e kakai ‘oku nau ‘ita mo mamahi koe’uhi ko e pala? Koe hä ‘e faito’o te ne fakafiemälie’i ‘a e ngaahi mamahi manamanava ni? ‘E ‘ikai ke ma’u ‘e he toko taha kotoabe ‘a e ngaahi pala fakamanavahë ni. Ko kinautolu ko ë na’e toki ‘osi ni hono fakatanga’i mo manuki’i kuo nau malu ‘eni mo seifi. Kuo malu’i kinautolu ‘e he kau angelo ‘a e ‘Otua (Gaahi Saame 34:7). Na’a nau ‘ofa mo talangofua ki he ‘Otua neongo ai pe ‘a e mate pea ko’eni ‘oku ofi ‘aupito Jisu kiate kinautolu. Neongo ‘e tautea kinautolu ki he tautea mate, ka ‘ë ‘ikai ke mate ‘a e kakai ‘a e ‘Otua. ‘E tu’u ‘i vaha’a ‘a Jisu ‘o fakahaofi kinautolu. Ka ‘e lolotonga ‘eni ‘oku mate ‘a e kau fai angahala mei he mahaki faka’auhá mo e hongé; ka ko e kakai ‘a e ‘Otua oku nau malu ‘i he ‘aofinima ‘ofa ‘a e ‘Otua.

‘Ohovale pe kuo ha’u ‘a e ongoongo faka’ohovale – kuo liliu ‘a e vai ia ‘o toto!

“Bea nae liligi e hono ua oe agelo a ene hina ki he tahi; bea nae mate ai ae mea moui kotaobe nae i he he tahi.” Fakaha 16:3. ‘I he mala’ia hono tolu ‘e to e liliu mo e vaitafe mo e ngaahi ano vai ‘o toto.

Kuo ke ‘osi vakai ki ha toto ‘o ha taha hili ia ‘ene mate? ‘Oku ‘aunga mo toka ‘o hangë ha fokotu’unga seli. Ko kinautolu ko ë ne nau fehi’a mo feinga’i ke tamate’i ‘a e kakai ‘a e ‘Otua. Vakai atu kiate kinautolu ‘i he ‘e nau mamahi mei he pala ‘o nau feinga ke fakaava ‘a e tepi vai ke ma’u ha fiemalie; kuo fehanasi mai ‘a e toto “o ha taha kuo mate” ia mei he tepi vai.

“Bea neu fanogo ki he toko taha, nae behe mai mei he ejifeilaulau, Koe mooni, e Eiki, koe Otua Mafimafi, oku agatonu mo maonioni a hoo gaahi fakamäu. Fakaha 16:7.

Vakai ‘atu ki he ngaahi matätahi! Kuo manavahe ‘a e tangata. ‘E ma’u mei fe ha me’a ke nau inu? Ne nau feinga’i ke lingi ‘a e toto ‘o e kau talangofua. Ka ko’eni kuo nau ma’u ‘a e toto ke nau inu.

Pea kuo hoko ‘a e me’a tuingata’a. Ko e fo’i lau malu’i ‘i he ‘atimosifia ko ë ‘oku ne malu’i ‘a mamani mei he kakaha ‘e la’a kuo ‘ikai ke ne toe malava ‘o malu’i ‘a mamani mei he kakaha ‘o e la’a.

“Bea nae liligi e hono fa oe agelo a ene hina ki he laa; bea nae tuku kiate ia ke ne fakamagia aki ae afi ae kakai. Bea nae magia o vela lahi a e kakai, o nau lauikovi ae huafa oe Otua, aia oku ne bule’i ae gaahi malaia ni: bea nae ikai te nau fakatomala ke nau fakamalo ai kiate ia.” Fakaha 16: 8, 9.

Pea kuo fakalilifu mo lahi ‘aupito ‘a e mamahi ‘o e kau anga-fulikivanu. ‘O tanaki mai ki ai ‘a e vela ‘o e la’a mo e faka’ulia ‘e langa ho nau ngaahi pala ‘oku ‘ikai ke nau kei malava ha me’a.

Pea ‘e lahi ‘aupito ‘a e fai mana ‘i mamani ‘i he feitu’u kotoabe ‘o hangë ko e kuonga ‘o Mosese; ngaahi mana ‘e ni’ihi mei he ‘Otua mo e ngaahi mana ‘e ni’ihi meia Setane. ‘E ‘ikai ke fakatokanga’i ‘e he kau anga-fulikivanu ‘oku fai mana loi fakatatau pe ‘a e Tevolo ‘o hange ko e ngaahi me’a ‘ofa ‘o e Laumalie.

“E ikai hu ki he buleaga oe lagi akinautolu kotoabe oku behe mai kiate au, Eiki, Eiki, ka ko ia oku ne fai ae finagalo o eku Tamai oku i he lagi. E behe kiate au e he toko lahi i he aho koia, Eiki, Eiki, ikai naa mau akonaki i ho huafa? Bea i ho huafa naa mau kabuji kitua ae kau tevolo? Bea i ho huafa naa mau fai ae gaahi mea mana lahi? Bea teu toki fakaha kiate kinautolu, Nae ikai aubito teu iloa akimoutolu: alu iate au akimoutolu oku fai kovi.” Matiu 7:21-23. Ko’eni, kuo hä mai ho nau ‘ulungä’anga mo’oni. ‘O “nau laukovi’i ‘a e ‘Otua bea na’e ‘ikai ke nau fakatomala.”

Ko e ngaahi misini ko ë ‘oku nau fakamokomoko ‘a e ‘ea ‘e ikai ke nau malava ‘o fakamokomoko ‘a e kakahä ‘o e la’a. Pea kuo hange ha ngoto‘umu ‘a e feitu’u kotoabe ki he kau angahala.

Ko e mala’ia ni ‘oku hu tonu mai ki he angahala ‘a e kakai ni. Na’a nau fakalangilangi’i ‘a e “Aho ‘e La’a (Sunday) ‘o fakatatau ki he tala tukufakaholo (tradition) ‘a e tangata – ko’eni ‘oku foaki ange ‘e he ‘Otua ‘a e la’a kiate kinautolu! Ko e pa’aki fo’ou ‘o e Tohi Tabu ‘i he lea fakapilitania ‘oku pëhë mai “na’e fakamanavahë ‘e nau vela” ‘i he lolotonga’ a e fakahoko ‘o e mala’ia hono fä.

‘I he ‘aho ko ‘eni ‘e tokolahi, te nau faka’amua ki he hüfanga ‘ofa manava’ofa ‘a e ‘Otua ‘a ia na’e fuoloa mai ‘e nau ta’e toka’i.

Ko e kakai ‘a e ‘Otua ‘oku nau kei toi pe ‘i he ngaahi feitu’u tuënoa, ka ko Ia na’a Ne tauhi mo fafanga ‘a Ilaisa he toafa te Ne toe tauhi ‘akinautolu ‘a e ‘Eiki. Ka ‘oku lolotonga faka’au ke mate ‘a e kau anga-fulikivanu mei he mahaki faka’auha, ko e kau angelo ‘a e ‘Otua oku nau ‘aofi mo malu’i ‘a e kau loto-tonunga ‘a e ‘Otua mo tauhi ki he ‘enau ngaahi masiva. Ko e tala’ofa moe palömesi ‘a e ‘Otua, “’Oka kumi e he majiva moe baea ae vai, bea oku ikai ia, bea oku vaivai ho nau elelo i he fieinu, Ko au ko Jihova teu fanogo kiate kinautolu, Ko au koe Otua o Isileli e ikai teu liaki akinautolu.” Isaia 41:17.

Lolotonga ‘eni ‘oku kekekeke´ ‘a e kau talangata’a mei he langä mo e mamahi, taungasino ‘i he tauta’a pea ‘oku pakupaku honau monga mei he fieinua, ko e tala’ofa ‘a e ‘Otua ki hono kakai ko e “Ko Jihova ko ho tauhi: Ko Jihova ko ho fakamalu ia i ho nima toomatau. E ikai ta’i koe e he laa i he aho, be e he mahina i he bo.” Gaahi Same 121: 5, 6.

‘I he ‘enau fili ko ‘eni ke faka’apa’apa’i ‘a e manu fekai mo ma’u hono faka’ilonga kae ‘ikai ke nau fakalängilangi’i ‘a e ‘Otua ‘aki ‘a e tauhi hono “sila”, kuo nau fili ‘eni ‘a e fakapöuli. Pea ko’eni, ‘oku toe ‘oange ‘e he ‘Otua kiate kinautolu ‘a e me’a ne nau fili.

“Bea nae liligi e hono nima oe agelo a ene hina ki he nofoaga oe manu fekai; bea nae bito hono buleaga i he fakabouli; bea nau gügü ho nau elelo i he mamahi, Mo nau lauikovi ae Otua oe lagi, koeuhi koe nau gaahi mamahi mo ho nau gaahi bala, ka nae ikai te nau fakatomala i he e nau gaahi gaue. Fakaha 16:10,11.

Fakakaukau ‘atu ki he me’a na! Kuou tui ko e ‘atamai ‘e tangata ‘oku ta’e fe’unga ke ne fakakaukau’i faka’aufuli ‘a e me’a fakalilifu te ne lömekina ‘a mamani he taimi ko ‘eni. Kakai mä’olunga ko ë ‘o e sosaieti, koloa’ia, ‘a e kau tangata poto ‘o e saienisi pea mo e kau loto-fakapo’uli tenau mamatea fakataha ‘o taufehi’a´ ‘o nau ilifia mo manavahë. Pea e fu’u maveuveu ‘aupito ‘a mamani kotoabe! Mei ‘i he ngaahi te’ia ni ‘oku pëhë mai e folofola, “Oku tagi ‘a e fonua…he kuo auha ae ututa’u i he goue….koe akau kotoabe oe goue oku mae; koeuhi oku mate ae fiefia mei he loto oe gaahi foha oe tagata.” “Oiaue ae to’e ae faga manu! Oku feiga ae faga bulu, koeuhi oku ikai ha nau mohuku.” Joeli 1:10-12,18. ‘Oka pau na’a nau ongongofua ki he manava’ofa ‘a e ‘Otua. Na’e mei fakamafao mai ‘e nima ‘ofa ‘e ‘Otua. Ka ko’eni kuo tömui ki Itaniti.

Na’e fokotu’u foki ‘e he kau talangata’a ‘a e tu’utu’uni fakapule’anga ke ‘oua ‘e toe fakatau atu pe toe fakatau mai ‘a e kakai ko ë oku nau tauhi ‘a e Sapate ‘Aho hono fitu ‘o e ‘Otua ‘a ia ko Hono “sila.” Pea ko’eni, ko kinautolu ‘eni ‘oku nau mate ‘i he fiekaia´ mei he hönge´ pea ‘oku nau taufä holo he faikakano ‘o e fakapö’uli. Ko e fakapöuli fakae-‘Otua ni, ko e faka’ilonga taau ia kiate kinautolu ‘i he hu mai ‘a e fakapö’uli ki honau loto, ‘o kinautolu na’e tafoki honau loto mei he maama ‘o e mo’oni. 2 Tesalonika 2:10-12.

‘Oku kei toi pe ‘a e kakai ‘e ‘Otua. Kuo lau uike ‘eni mei he mole atu ‘e nau ngaahi ngäue mo honau ü ‘api nofoanga mo ë nau hola ke mo’ui mei he kau tangata mahaki-sesele na’e enginaki mai he kau taki lotu mo e kau angelo kovi a Setane. Jone 16:2, 2 Kolinito 11:13-15.

Na’a nau tuku’ange hono kotoa ma’a Kalaisi. (Filibi 3:8) ‘Oku nau sio ki he ‘auha mo mate ‘a e kau anga-fulikivanu lolotonga ‘eni ‘oku tauhi mo fafanga kinautolu ‘e he kau angelo ‘a e ‘Otua. Ki he kau talangofua ‘oku tuku mai ‘a e tala’ofa mo e palömesi ‘a e ‘Otua, “E foaki kiate ia ae ma; bea te ne ma’u mooni eia ene vai.” “E to ae toko afe i ho tafaaki, bea koe toko mano i ho nima toomatau; ka e ikai hoko ia o ofi kiate koe. Ka te ke vakai o mamata aki ho mata ki he totogi oe angahala….E ikai to ha kovi kiate koe, bea e ikai hoko ha mamahi fakaauha ke ofi ki ho nofoaga.” Isaia 33:16; Gaahi Same 91:3-10.

‘I he ‘au ko ‘eni ki he tö ‘a e mala’ia hono nima kuo ‘ita ‘eni ‘a e toko taha fai angahala kotoabe ‘i mamani. Pea kuo nau fakapapau’i ko kinautolu ko ë oku nau tauhi ‘a e Sapate ‘Aho hono fitu ‘o e Tohi Tabu ‘a e ‘Otua ko kinautolu ‘a e ‘uhinga oku tö mai ai ‘a e ngaahi takenu fakalilifu ‘o natula pea ‘oku nau loto ma’u ‘eni ke faka’auha mälie ‘akinautolu mei he funga ‘o e fonua!

Kuo fokotu’u mai ‘eni ‘a e ‘aho. ‘I he tä ‘a e uasi ki he tu’a pö mälie ‘i he ‘aho na’e ‘osi fakapapau’i ko e kau talangofua ki he ‘Otua ‘e toki fakahoko kiate kinautolu ‘a e tautea mate!

‘I he me’a kotoabe; ‘oku ngali mo pau ‘e faka’auha’i ‘a e kakai ‘e ‘Otua;. Pea te nau hü mo tangi ki he ‘Otua he ‘aho moe pö ke fakahaofi ‘akinautolu. Kuo li’aki nai ‘e he ‘Otua kinautolu? Ko e fo’i me’a ‘eni te ne teu’i ‘akinautolu ki he fakafiefia lahi ‘o Hevani, “he ko ho mau mamahi maamaa ni, aia oku ojigofua, oku fakatubu maa mautolu ae lelei oku lahi hake fakamanavahe aubito aubito bea mamafa mo taegata.” 2 Kolinito 4:17, 18.

‘I he lotolotonga ‘o e fu’u maveuveu ni lilingi ‘e he angelo hono ono ‘ene hina –

“Bea nae lilingi e hono ono oe agelo a ene hina ki he vaitafe lahi ko Iufaletesi; bea nae fakamamaha hono vai oona, koeuhi ke teuteu ae hala oe gaahi tu’i mei he botu hahake. Bea neu mamata koe laumalie uli e toko tolu, nae hage koe faga boto, nae ha’u mei he gutu oe fuu gata, moe gutu oe manu fekai, moe gutu oe balofita loi. He koe gaahi laumalie akinautolu oe kau tevolo, oku fai ae gaahi mana, oku alu atu ki he gaahi tu’i oe fonua bea mo mamani kotoabe, ke tanaki akinautolu ki he tau oe aho lahi koia oe Otua Mafimafi.” “Bea naa ne tanaki akinautolu ki he botu oku ui i he lea faka-Hebelu ko Amaketone.” Fakaha 16:12-14, 16.

Ko’eni ‘a e laumalie ‘o e fanga tevolo, mei he ‘e nau gaahi mana te nau teu’i ai ‘a e kau ma’u mafai ‘o mamani “ke tanaki ‘akinautolu ke nau faka’angataha” ke nau tau’i ‘a e ‘Otua mo ‘ene kakai. Ko e fepaki fakaemamani-lahi ‘eni. Ko e tau ‘eni ‘o Amaketone. Ko e tau faka’osi ‘eni ‘i he vaha’a ‘o e lelei mo e kovi. Pea kuo ‘osi fili ‘e he toko taha kotoabe ‘a e fa’ahi ‘oku kau ki ai. ‘Oku tokolahi ange ’a e kau angahala mo ngali ‘o hangë te nau faingamalie – ‘o hangë ko Tevita mo Kolaiate.

Ko e fo’i lea ‘Armageddon” oku fa’u aki ‘a e lea faka-Hebelu e ua koe “har” mo e “megidon” ‘oku ‘ikai ko ha ki’i tau ‘eni ‘i he tele’a ‘o Megido. Ko e “har” ko hono ‘uhinga ko e “mounga.” Ko e “Armageddon” ko e fo’i faka-lea ‘oku ne faka’uhinga’i mai ‘a e fu’u fepaki fakaemämani-lahi ‘i he vaha’a ‘o e Tevolo mo e kau fai angahala pea mo e ‘Otua mo ‘Ene kakai ‘oku tauhi ‘a ‘Ene ngaahi fekau. Ko e tau fakaemämani-lahi ‘eni. Fakaha 12:17.

Ko e lao ‘Aho ‘e La’a (Sunday Law) ko ë ‘a e pule’anga ‘Amelika kuo mofele mai ‘eni ki he ngaahi pule’anga ‘o mamani. Pea ‘e fokotu’u leva ‘a e lao fakaemamani-lahi ke faka’auha ‘aki ‘a e kakai ko ë oku nau tauhi ‘a e Sapate ‘aho hono fitu ‘i he fo’i ‘aho ‘e fakapapau’i ke fakahoko ai.

‘I he fakataha mai ko’eni ‘a e ngaahi siasi faka-Kalisitiane mele ‘o mamani (‘i he lotolotonga ‘o e ngaahi mana mo e fakahë kovi ‘a e Tevolo) ke nau fakahoko ki he kau ma’u mafai ‘o e ngaahi pule’anga ke tu’utu’uni ko kinautolu ko ë ‘e ‘ikai ke fakataha mo fakatatau ki he lao ‘Aho ‘e La’a (Sunday Law) ‘oku totonu ke hilifaki ‘a e tautea mate, ko e me’a ‘eni te ne tukutuku atu ‘a mamani ‘o toki sila’i ai ‘a hono ngata’anga.

Ko e kakai ‘a e ‘Otua, ‘oku kei ‘api pöpula pe ‘a e ni’ihi pea ko kinautolu ko ë na’a nau hola ki he vao moe mo’unga – ‘oku nau kei tangi mo lotu hüfanga pe ki he ‘Otua´ lolotonga ‘eni ‘oku feinga mo fakamahafu mai ‘a e kau tangata ‘i he fakavave’i mai ‘e he kau angelo kovi, ke nau teuteu ke fakahoko ‘a e tautea mate. Ka ko’eni – ‘i he houa fakapö’uli taha, e tu’u mai ‘a e ‘Otua ‘o Isileli ‘i vaha’a ke fakahaofi ‘Ene kakai loto-tönunga.

Pea kuo ‘osi fakapapau’i ‘a e ‘aho ko ë ‘e tä’i faka’angataha mo holo’i ai ‘a e siasi ‘e taha ‘i he ngaahi siasi kehekehe (sect) fehi’anekina’i mei he funga mämani. ‘I he tu’uapö mälie e fakahoko ai ‘a e tautea mate. ‘I he tu’uapö mälie – ko e ‘Otua Mäfimafi ‘o Hevani ‘e tu’u ‘i vaha’a ke fakahaofi Hono kakai. 2

Vakai heni ki he me’a ‘e hoko –

“Bea nae liligi e hono fitu oe agelo a ene hina ki he atä; bea nae ogo mai ae le’o lahi mei he fale tabu i he lagi, mei he nofoa fakaeieiki, oku behe mai, Kuo fai ia. Bea nae ai ae gaahi le’o, moe mana, moe uhila; bea nae ai ae mofuike lahi, nae ikai hano tatau talu ae nofo oe kakai i mamani, ae fuu mofuike, kuo behe hono fakamanavahe mo lahi. Bea nae vahe tolu ae kolo lahi, bea nae higa ae gaahi kolo oe gaahi buleaga: bea nae manatu’i a Babilone lahi i he ao oe Otua, ke atu ki ai ae ibu oe uaine kakaha o hono houhau. Bea nae buna atu ae motu kotoabe, bea ikai ilo’i ae gaahi mouga. Bea nae to ae uhamaka lahi mei he lagi ki he kakai, o taki taha mamafa ae foi maka o tatau moe taleniti: bea nae lauikovi’i ae Otua e he kakai koeuhi koe malaia oe uhamaka; he koe malaia koia koe mea lahi aubito.” Fakaha 16:17-21.

KO BABILONE KO E LAHI – KOE FA’E ‘A E KAU FEAUAKI pea kuo ne fakatupu ‘a e ngaahi pule’anga kotoabe ke nau inu ‘i he uaine ‘o ‘ene ngaahi filio’i ‘i he ‘ene fokotu’u mai ke hü mo lotu ‘a e kau Kalisitiane ki he ‘Aho ‘o e La’a (Sunday worship) mo toe ngaahi angafai kehekehe ki he la’a; ka ko’eni ‘oku ne inu ‘a e uaine ‘o e houhau ‘a e ‘Otua.

Feinga ‘eni ‘a Setane ke ngäue’aki ‘a e tu’utu’uni fakapule’anga ke fakapekia’i ‘a e kakai ‘a e ‘Otua pea ko e tumutumu ‘eni ‘o ‘ene ngaahi kakä fakamuimui taha – pea ‘e tu’u ‘a e ‘Otua ke fakahaofi ‘a ‘Ene kakai. Ko e fakahaofi atu!

Pea kuo ngä’ehu mo hoha’atu’u ‘a e me’a kotoabe ‘i natula. Felulu’aki ‘a e ngaahi mo’unga ‘o hange ha me’a lea he havili. Ko e kau angahala ‘oku nau mamatea ‘i he ilifia ‘o manavahe fakatu’a ‘i he nau vakai atu ki he ngaahi me’a faka’ohovale ni. Kae lolotonga ‘eni ‘oku ‘äfia mai ‘a e kau talangofua ‘i he ngaahi fofonga-mamahi moe loto mäfana mo molumalu ‘i he ‘ü faka’ilonga ‘a honau haofaki’i. Pea kuo fakapuna fuhifuhimokulu ‘a e maka´ ki he feitu’u kotoabe. Ko tahi ‘oku uipi takai holo ‘i he kalili. Pea ‘oku lelepa mo pupula ‘a e fonua ‘o maföfoa ‘o mavahe vahe pea vä mama’o. Ngoto atu ‘a e ngaahi ‘otumo’unga ‘o mole, pulia atu mo e ‘ü ngaahi ‘otu motu. Ko e ‘ü kolo angahala na’a nau hangë ko Sotoma folo’i atu ia he ngaahi peau kula. Ko e fu’u ‘uha-maka lahi fakamanavahë ‘o fakatatau ki he fua ‘o e “taleniti” oku nau fai ‘a e faka’auha fakapü. Ko e fo’i taleniti e taha ‘oku päuni nai ‘e 63. Teke vakai atu ki ai, oku nau hange´ ha me’afana fakafonua (canon ball) ‘oku nau hanga ‘o haha ‘a e ngaahi ‘ü kolo anga-fulikivanu ‘o hangë ha me’a palapala.

Ko e ‘ü fale hau na’e langa ‘e he kau koloa’ia ke fakalängilangi’i ‘akinautolu´ ‘aki ‘a e pa’anga na’e ma’u ‘i he käkaai ‘o e masiva´. Kuo laiki ‘eni ‘o movetevete atu ‘i mu’a ho nau ngaahi fofonga. Ko e holisi ‘o e ‘ü fale pilisone ‘oku holo ‘o tö ki lalo ‘o ‘atä´ mai kitu’a ‘a e kakai anga-fakatökilalo ‘a e ‘Otua na’e puke fakapöpula’i koe’uhi ko ‘e nau tui.

‘Oku ‘ikai ke lava ke fakamatala’i kakato ‘a e me’a fakalilifu ni ‘i he ta’e ‘i ai ha to e ‘amanaki pe tu’amelie kiate kinautolu ne nau mala malaki ‘a e ngaahi fekau (lao) ‘a e ‘Otua. Ko e kau fili ko ë ‘o e fono ‘a e ‘Otua, mei he kau faifekau ‘o fai ki lalo, oku nau ma’u ‘eni ‘i honau loto ‘a e fakakaukau fo’ou fekau’aki ki he mo’oni. Fu’u tömui! ‘Oku nau toki sio ‘eni ki he natula mo’oni ‘o e Sapate loi na’e fokotu’u mai he siasi ‘o Loma mo e tu’unga ngalulululu na’e langa mo fa’u mai aki. Tokolahi he taimi ni oku vakai atu ‘o ‘ilo ‘enau hë. Ne nau fili ‘a e founga faingofua mo manakoa – ‘o nau ma’u ai ‘a e faka’ilonga ’o e manu-fekai. Ne nau muimui ki he kau taki ‘o e siasi ka ‘ikai ko e mahinongofua ‘o e folofola ‘a e ‘Otua. Ne tataki kinautolu ke nau tui, “‘e ‘ikai ke hala ‘a e tokolahi.”   Ka ko’eni ‘oku nau tafoki ‘i he loto kona ‘o tukuaki’i ‘a e kau faifekau koe’uhi ko e anga mamahi oku nau ‘i ai. 3

Pea ‘oku hanga ‘e he fepaki fakaemamani-lahi ‘o teu’i atu ‘a e hä’ele mai ‘a Kalaisi mo ‘Ene kau tau, ‘a ia ko e kau ‘angelo ‘i he faka’osi’osi ‘o e ngaahi mala’ia ni.

Fotu mai ‘i he langi ‘a e konga ‘ao ‘a ia ‘oku ne fakahä ‘a e hä’ele mai ‘a e “TU’I O E GAAHI TU’I, MOE EIKI OE GAAHI EIKI.” Sio fakamama’u hake ‘a e kakai ‘a e ‘Otua ki he ‘ene ‘unu’unu mo fakaofiofi mai ki mämani ‘i he longomate molumalu. ‘A ‘ene huhulu mai´ ‘o toe ngingila ‘ange ‘i he ‘ene faka’au mai ‘i he kolölia kae toki ‘au ‘o fu’u ‘ao hinehina ‘ata’atä pë, ko hono näunau ‘oku hange hä afi faka’auha. Hebelu 12:29. Heka mai ‘a Jisu ko e ikuna mäfimafi, “Bea koe gaahi matatau i he lagi naa nau muimui kiate ia.” Fakaha 19:11, 14. Kuo fonu kotoa ‘a e langi ‘i he ngaahi me’a fakapopongi mei he ‘ene ngingila´ - “toko mano lau’i toko mano moe toko afe lau’i e he gaahi toko afe.” ‘Oku ‘ikai ke lava ‘e ha peni ‘o fakamatala’i.

Ko e ätamai ‘o e tangata ‘oku ‘ikai ke fe’unga ke ne sio loto atu ki he anga ‘o e fotu ma’oni’oni mai ‘o e me’a ni. ‘I he fakaofiofi mai ‘a e konga ‘a o mo’ui, ‘e vakai ‘a e mata kotoabe ki he faka’ofo’ofa ‘o Jisu. ‘Oku ‘ikai ke ‘i ai ha kalauni talatala ‘i Hono fofonga ma’oni’oni. Ka ko’eni ko e kalauni ‘o e Kolölia ‘oku mälölö ‘i Hono fofonga topu tapu. Pea ko Hono fofonga ‘oku ulo lahi ange ‘Ia ‘i he ngingila ‘o e la’a.

“Bea oku i hono bulubulu mo hono tega ae higoa kuo tohi, KOE TU’I OE GAAHI TU’I, MOE EIKI OE GAAHI EIKI.” Fakaha 19:16. run ‘I he ha’ele hifo ‘a e Tu’i ‘o e Kolölia ‘i he ngaahi ‘ao lotolotonga ‘o e fu’u ngeia fakamanavahë pea ‘oku takatakai ‘aki ‘a e ulo ‘o e mata-afi, ‘e ngatetete ‘a mamani. Pea ko e kelekele e pupula ‘o mahiki ‘o fakapuna atu e ngaahi mo’unga ‘o ue’i ‘o nau ngaunu mei honau ngaahi tu’unga “E haele mai ho tau Otua, bea e ikai fakalogobe: E fakaauha e he afi i hono ao, bea e takatakai ia e he afä lahi. Te ne ui ki he gaahi lagi mei olunga bea ki mamani, koeuhi ke ne fakamäu hono kakai.” Gaahi Same 50:3, 4.

“Bea koe gaahi tu’i o mamani, bea moe gaahi houeiki, moe kau koloaia, moe kau eiki tau, moe kau malohi, moe kau bobula kotoabe, moe kau tauataina kotoabe, naa nau fufu akinautolu i he gaahi luo moe gaahi ana’i maka i he gaahi mounga. Mo nau behe ki he gaahi mounga moe gaahi maka, Higa mai kiate kimautolu, o fufu akimautolu mei he fofoga o ia oku nofo i he nofoa fakaeieiki, bea mei he houhau oe Lami: He kuo hokojia ae aho lahi o hono houhau; bea kohai e faa tuu ai?” Fakaha 6:15 –17.

Kuo tuku ‘eni ‘enau fakakata; ngaahi loungutu ko ë na’e kapekape mo loi ‘oku löngo noa pe. Lolotonga ‘a e manavahë mo ilifia ‘a e kau angahala ‘oku nau fanongo ki he ngaahi le’o ‘o e kakai ‘e ‘Otua ‘oku nau kalanga fiefia, “Vakai, ko ho tau Otua eni; naa tau tatali kiate ia, bea te ne fakamoui akitautolu.” Isaia 25:9.

Lolotonga ‘e tasipa ‘a mamani hangë ‘oku konä; ‘i he lotolotonga ‘a e ‘u’ulu ‘o e mana fakamanavahë mo e feliuaki ‘o natula ‘oku fäkaui mai ’a e le’o. “Mou a o hiva, akimoutolu oku nofo ‘i he efu.” Isaia 26:19. Ko e le’o ia ‘o e Alo ‘e ‘Otua ki he ‘Ene kakai loto-tonunga kotoabe, mei he kuonga kotoabe, ‘oku mo’ua ‘i he mala’e ‘o e mate (faitoka). Jone 5:25.

“Koeuhi e alu hifo ae Eiki mei he lagi, i he mavava, moe le’o oe agelo lahi, moe mea lea ae Otua: bea koe bekia ia Kalaisi e tomua tuu: Bea ko kitautolu oku moui mo toe, e to’o hake fakataha mo kinautolu i he gaahi ao, ke fakafetaulaki ki he Eiki i he atä: bea behe, te tau i he Eiki o taegata.” 1 Tesalonika 4: 16, 17. Ko e kakai mo’ui ko ë ‘a e ‘Otua te nau liliu “‘i he fakafokifa, ‘i he kemo oe mata.” 1 Kolinito 15: 51, 52. Ko kinautolu ko ë na’e toki fokotu’u mai mei he gaahi tuliki e fä ‘o mämani te nau fakataha hake mo e kakai mo’ui na’e toki ‘osi ni honau liliu ‘o nau “fakafetaulaki ki he Eiki i he atä.” 1 Tesalonika 4:16. Ko e kau ‘angelo “te nau tanaki fakataha ene kakai kuo fili mei hono reunite feituu lagi e fa, mei he gataaga e taha oe lagi o a’u ki he gataaga e taha.” Matiu 24:31. “Fua mai ‘e he kau ‘angelo ma’oni’oni ‘a e fanga ki’i tamaiki ki he lou nima ‘o ‘enau fa’ë. Ngaahi kaume’a na’e fakamävae’i he mate ‘oku nau fakataha ‘eni pea ‘e ‘ikai ke nau toe mävae. ‘Oku nau hiva ‘eni ‘a e hiva ‘o e fakafeta’i mo e loto-fiefia ‘i he nau ‘alu hake fakataha ki he kolo ‘o e ‘Otua.”4

“Bea tuku ke lea behe e he kakai kotoabe, Emeni. Mou fakamalo kia Jihova.” Ngaahi Same 106:47-48.

Fakamälö ki he ‘Otua! Ko Hotau Fakamo’ui!

Kuou tui mo’oni ‘e ‘ikai teke lau ‘a e ngaahi mo’oni fakalelemo’ui ni mei he folofola ‘a e ‘Otua ta’e ‘i ai ha’o faka’amu mei ho loto keke muimui faka’aufuli kia Kalaisi ‘o mau ‘e tala’ofa ‘i hono bule’anga längilangi’ia. Kuou ‘ilo ‘ë ‘ikai te ke teitei lau ‘a e ki’i tohi ni kapau na’e ‘ikai ke ‘i ai ha’o vivili loloto ke Ke ‘ilo ‘e mo’oni mo muimui kia Jisu.

Na’a ke ako ‘o ‘ilo ki he ngaahi founga ‘e hanga e Setane ‘o käka’i aki ‘a mamani ke nau ma’u ‘o tali ‘ene fu’u fo’i käkä fiehua. Na’ake ‘ako ‘o ‘ilo ‘a e founga ke Ke hao mei he ma’u ‘a e faka’ilonga ‘o e manu-fekai ‘o toe ‘ilo ai ki he mana’ofa ‘a e ‘Otua ‘i he ‘Ene tuku mai ko’eni kiate kitautolu ‘a e fakatokanga ni. ‘Oku ke vakai atu ‘eni ‘o ‘ilo ko e fefine fulikivanu ‘o Fakaha 17 ‘a ia ko hono hingoa ko “Babilone” ko e fu’u sino fakalukufua ia ‘o e ngaahi Siasi Kalisitiane kuo hinga ‘a ia ‘oku nau palu ‘a e mo’oni fakataha mo e lotu ki he la’a ‘a ia ko e ngaahi angafai ia na’e fai ‘e Babilone mei mu’a ‘i mu’a. Vakai kia Fakaha 18:4 ‘oku folofola mai e ‘Otua “E hoku kakai ha’u meiate ia, ke oua te mou kau i he ene gaahi malaia.” Ko ‘Ene ui ‘eni kiate koe ‘i he ‘ofa. Ko e ui faka’osi ‘eni ‘a e ‘Otua ki he kaungä tui fanau’i fo’ou kotoabe ke nau mavahe mei he ngaahi kautaha lotu kotoabe; ‘oku ‘ikai kenau talangofua kakato kia Jisu mo tauhi kotoa ‘a e ngaahi fekau ‘a e ‘Otua (Jemesi 2:10); neongo ‘enau anga-‘ofa mo e ‘anga-lelei honau kau memiba. 2 Kolinito 6:14-18.

‘E vave ni pe kuo fili e taha kotoabe ki he “Sila ‘o e ‘Otua” pë koe “faka’ilonga ‘o e manu-fekai.” ‘Oku ‘ikai ko ha me’a noa ‘eni ‘o ha ongo foi ‘aho e ua, ko e ouau ‘eni ‘o e lotu mo e hü ‘i he ‘ofa mateaki – ki he ‘Otua pë ko e mafai ‘o e manu-fekai. Loma 6:16

Taimini ‘i he kei taukapo’i ki tautolu ‘aki ‘e Jisu hono ta’ata’a ‘i he potu topu tabu ‘i hevani (Hebelu 9:24) - taimi ni ‘i he “hokojia ae feituulaa o ene fakamäu” Fakaha 14:7 – ki mu’a ‘a e tapuni ‘o e kuonga ‘o e ‘ahi’ahi ‘o ta’engata, ki mu’a e fakapapau’i ‘a e foi keisi kotaobe ki he mo’ui pe mate – na’a mo e taimi ni, ‘oku faka’afe mai he ‘Otua kiate kitautolu ke tau tukulolo kotoa kiate Ia; ke tau ma’u ‘a e melino mo e mo’ui. ‘E vave ni ke hoko pea ë fu’u tomui.

Ko e ‘uhi na’e lingi e Jisu faka’ofo’ofa ‘a Hono ta’ata’a ma’ongo’onga ma’aku ‘i he kolosi ‘o Kalivali; teu fili leva ‘i he kelesi ‘o e ‘Otua keu muimui, kiate Ia fuli pë ‘aki hono tauhi kotoa ‘ene ngahi fekau ‘o kau ai Hono Sapate ‘Aho-Hono-Fitu. Mo ma’u ai ‘a e ‘Sila ‘a e ‘Otua mo’ui.” Fëfë koe? Te ke fili nai ke ke tu’u mo’oni kiate Ia? ‘Oku ne folofola mai “Oku monuia akinautolu oku fai ene gaahi fekau, koeuhi ke gofua kiate kinautolu ae akau oe moui, bea nau hu i he gaahi mataba ki he kolo.” Fakaha 22:14.

Tokolahi ‘i he ngaahi ‘aho ni ‘oku nau fiekaia mo fieinua ki he mo’oni. Ko e kau faitotonu; ‘oku ‘ikai ke nau toe fiemälie ki hono fakavai’i ‘o e mo’oni. ‘Oku nau feima’u ‘a e ma’a ‘o e mo’oni ‘atä-‘atä pe. Ko e ngaahi fehäla’aki ko ë ‘oku fa’a ‘omai mei he tu’unga malanga ‘oku ‘ikai ke toe fakalaka ‘atu ‘i honau ‘ulu. Kuou tui mo’oni ‘oku ke fekumi ki he mo’oni ka ne ‘ikai; ‘e ‘ikai te ke teitei lau ‘o a’u mai ki heni ‘i ho’o fekumi ki he finangalo ‘o e ‘Otua.

‘Oku ‘i ai ‘a e ngaahi fehu’i ‘oku hu mai ki hotau loto-fëfë ‘a e pule ‘a Kalaisi ‘i he ta’u e taha afe? Koehä ‘a e angahala ta’e fakamolemolea? ‘E anga fëfë ke tau ma’u ha tauataina mei he loto halaia pea mo e melino faka’atamai? Koehä ‘oku fele ai ‘a e ngaahi kautaha lotu? ‘Oku ‘ikai ke lahi feunga ‘a e ki’i tohi ni ke tali kotoa ‘a e ngaahi fehu’i ni mo hä toe fehu’i kehe. Ki he ‘uhinga ni, kuou tuku atu ‘a e tohi ko hono hingoa ko e “Great Controversy” pe “Ko e fu’u fekïhiaki” – koe tohi ni ‘oku ne fakaha ‘a e ngaahi alëlea fakafufü pea toe tali ki he ngaahi ‘ü fehu’i mahu’inga ki he mo’ui ‘a ia ‘e tokoni ke tau teuteu ki he ha’ele mai a Jisu. ‘I he “Great Controversy” te ke ako ai ‘o ‘ilo pe “Koehä na’e fakangofua ai ‘a e angahala mo e mamahi;” pea “ko hai ‘a e kau angelo,” o ne fakaha mai ‘a e ngaahi fefonotaki ‘a Setane. Te ke ‘ilo ai pe ‘oku ‘i ai ha kautaha ‘oku nau muimui ki he ngaahi tefito’i mo’oni ko ‘ë ‘o e “toenga siasi” ‘o Fakaha 12:17. ‘Ofa ke tabuekina ‘e he ‘Otua koe pea mo ho famili ‘i ho fakafeinga ke ‘ilo ‘e mo’oni “Koe aloofa ae Eiki ko Jisu Kalaisi, moe ofa ae ‘Otua, moe, feohi oe Laumalie Maonioni, ke iate kimoutolu kotoabe. Emeni.” (2 Kolinito 13:14)

Top

email