Vahe I
Manu-Fekai Nifo’i Ulu e Ua

‘I he ‘aho 2 ‘o ‘Aokosi, na’e pä atu ‘a e ngaahi tangikë tau ‘a Iraki ki loto Kuwait – ‘o nau laiki ‘a e pule’anga mo fakakehe’i ‘a e mo’ui ‘e lau miliona ki he ‘ilifia mo e manavahë.  Kuo tekelili ‘a e ngaahi puleanga.  Ko e tautoitoi (terrroism), ‘e hange nai ha fu’u feke ke ne lömekina ‘a mamani?  Pë ‘e hanga ‘e he tau lahi hono tolu ‘o fakaosi’i ‘a e me’a kotoabe!

Ko ë tau fakafononga ‘atu ‘eni ki he ngaahi feitu’u tuingata’a ‘o vakai ki he ngaahi me’a faka’ohovale.

Toko lahi ‘oku nau vakai mo mamata atu ki Amelika ko e ‘ä malu’i pe ia ‘ö e tauataina ‘i he mämani ta’e maau.

Te tau hü atu ‘eni ki mui ‘i he teuteu anga ‘o e funga faiva’anga ‘o vakai ki he ngaahi talanoa kuo ‘osi fakamo’oni’i fekau’aki mo e taimi ‘e hoko ‘o kehe ‘aupito ai´ a mamani.

Na’e kamata kotoa ‘eni ‘i he ki’i motu ‘atä mo makamaka.  ‘I he loto tafa’aki langi käfakafa vaha-loa loloto ‘i he fakapo’uli.   ‘Oku ‘i ai ‘a e toko taha ‘oku mälölö ‘i he funga fakatapa ‘o e fu’u maka.   Ko hono hingoa ko Jone ko e Fakahä.

‘Oku to’oa ‘i he vïsone.  Ko e ngaahi me’a na’a ne vakai atu ki ai ‘oku matamata kehe ‘aupito!  Ko e ngaahi manu fekai fakaofo!  Fepaki ‘a e ‘ü kau tau!  Fokotu’u hake ‘a e ngaahi pule’anga!

‘Oku ‘ikai ko ha me’a fakaofo ke fakalau mai ‘a e kikite ‘o fekau’aki mo e pule’anga tu’u kimu’a taha ‘i mämani.  Ko e me’a na’e mamata ki ai´ a Jone ‘oku ne kikite’i mai ‘a e ngaahi me’a ‘e hoko ‘i Amelika pea ‘e pau ke hükitonu atu kiate koe!

Vakai mai ki he me’a ni ‘i he ‘ene kamata ke mafola.

“Bea neu mamata ki he manu fekai e taha oku alu hake i he fonua; bea nae iate ia ae nifo’i ulu e ua, nae hage ia koe lami, bea naa ne lea o hage ha fuu gata.” Fakaha 13:11.  Koe “manu fekai” ‘i he kikite ‘oku ne fakafofonga’i ‘a e “pule’anga.”  “Ko hono fa oe manu e hoko ia ko hono fa i he ngaahi buleaga i mamani.” Taniela 7:23.

Ka ‘alu hake ‘a e manu fekai mei he tahi´, pe ko e gaahi vai ‘i he kikite ‘oku ‘uhinga ma’u pe ia ko e ‘ene tupu hake ‘eni ‘i he lotolotonga ‘o e “ngaahi kakai moe fu’u tokolahi,” Fakaha 17:15   (Ko e feitu’u oku nofo’i tokolahi ‘e he kakai.)   Ka ko e ‘ene ‘alu hake mei he “fonua” ‘oku fehangai (opposite) leva ‘a hono ‘uhinga.  Ko ‘eni ‘a e pule’anga ‘oku tupu mai mei he potu ‘oku toafa ia.  Pea na’e ‘ikai ke ne ‘ikuna’i ‘a hono mafai mei ha’ane fepaki mo ha kau tau fakapule’anga ‘o hange ko e ‘ü ngaahi feitu’u ma’opo’opo mo nofo’i toko lahi ‘o e fonua motu’a ko ‘Eulope.   Ko e pule’anga ni na’e tupu mai mei he feitu’u pe fonua ‘oku te’eki ke “fua ‘ilo fo’ou.”   ‘I he vakai mai ki ai ‘a mamani ko e fonua fo’ou ia ‘o ‘ikai ke hange ko e ‘ü ngaahi pule’anga ‘o ‘Eulope ke tafe ‘a e toto mei ‘i he ‘ikuna, ka ‘ë tupu fakalongolongo pe ‘i he nonga mo e melino ‘o “hage ia koe Lami.” Te ke lava ‘o matei pe ko hai ‘a e pule’anga ‘i ha “fonua fo’ou” na’e mahiki hono mafai mo tu’u mai ki mu’a ‘i he ivi mo e malohi ‘o ngali moe fakamatala ni?

Io ko e pule’anga ‘Amelika!hornedbeast

Na’e tupu hake mai ‘o hange ha fu’u ‘akau mei he funga ‘e fonua.   Ta’u ‘e teau kuo mäliu atu na’e tohi ‘e he tokotaha tu’u-ki-mu’a ‘i he mala’e ‘o e fa’u tohi ‘o fekau’aki ki he “misiteli ‘o ‘ene tupu mai mei he tu’unga pe lakanga ‘oku ava” pea Ne toe tanaki mai, “hangë hä tenga’i ‘akau fakalongolongo Ne mau tupu mai ‘o hoko ko e ‘emipaea.”2

Ko e kau pilikimi mo e kakai ne nau nofo’i fo’ou ‘a e fonua ni ne fakafetaulaki’i kinautolu ‘e he matakali ‘Initia kula ka; na’e ‘ikai ‘aupito ke tatau ia moe lau miliona ‘o e kakai mo e ‘ü kolo ‘o e fonua motu’a (‘Eulope).   ‘I hono fakafehoanaki na’e kei toafa pe a ‘Amelika ia.

“Bea nae iate ia ae nifo’i ulu e ua, nae hage ia koe Lami.’”

Ko e nifo’i ulu e ua hange ha Lami, ‘oku na fakahä mai ‘a ‘ene kei si’i mo ‘ene anga-malü ka oku na to e fakafofonga’i mai ‘a ‘ene anga-faka’apa’apa pe sivile (civil) pea mo e tau’atäina fakalotu.   Ko e tohi tala fakahähä (Declaration of Independence) mo e Konisitutone (Constitution) ‘oku na fakahä mai ‘a e ngaahi tu’unga lea faka’ei’eiki ni. Koe’uhi ko e ngaahi tefito’i tui ko’eni, na’e tu’u ai kimu’a hotau fonua.   Ko e kau ngaohi kovi’i mo e kakai ‘oku fakatanga’i mei he fonua kotoabe ‘oku nau vakai mai ki ‘Amelika ‘i he ‘amanaki lelei.”3

Ka; ko e manu fekai nifo’i ‘ulu ‘e ua hange Lami ‘oku “lea ‘o hagë ha fu’u gata.”  “Bea oku fai eia ae bule kotoabe oe uluaki manu fekai nae mu’a iate ia, o ne fai ke hu a mamani mo kinautolu oku nofo ai ki he uluaki manu fekai, i he ene moui a hono lavea naa ne mei mate ai.  Bea oku fai eia ae gaahi mea fakaofo lahi, o ne fai ke alu hifo ae afi mei he lagi ki he fonua, i he ao oe kakai.” Fakaha 13:12,13.

Me’a tuingata’a mo’oni!

‘Ä, ‘ä mai ho mata.  ‘I he ‘ene kamata ke mafola mai ‘a e faiva (drama) te ke vakai atu ki he ngaahi mana fakapuputu’u-loto mo’oni ‘i he anga ‘a hono natula.

“…‘O ne behe kiate kinautolu oku nofo i mamani, ke nau gaohi ha fakatätä ki he manu fekai, aia nae lavea i he heleta, kae moui be.” Fakaha 13:14.

   Fakakaukau loto atu ki he mea’ ni ‘e lava nai e ‘Amelika ‘o fai ha me’a pehë?

   ‘E malava fëfë nai ‘a e ngaahi me’a ni ke hoko?

‘Äfe mai ke to e väofi ange´.

Ko e nifo’i ulu ‘e ua ‘oku hange ha Lami pea ‘e lea ‘o hangë ha fu’u gata ‘oku faka’uhinga ‘eni ki he taimi ‘e liliu ai hono anga pe ko hono ‘ulungäanga mei he Lami anga ‘ofa ki he fu’u gata anga fakatevolo. Jone 1:29, Fakaha 12:9.   ‘E hoko’o mo’oni ‘a e liliu ni.   Ko e lea ko’eni ‘a e pule’anga ‘o hange ha “fuu gata” uhinga ‘eni ki he fakamälohi (force).   Ko e fo’i tefito’i founga ‘eni na’e ngäue ‘aki ‘e he lëpati manu fekai (‘ulu’aki manu fekai) ‘o Fakaha 13 na’a ne fakamälohi’i ‘a ‘ene ngaahi fa’ufa’u fakalotu ke tauhi ia koe lao fakafonua.  Ka iai ha tö’onga pehë ‘i he pule’anga ‘Amelika ‘e fepaki tonu ia mo e fu’u tefito’i tui ko ë ko e täuatäina fakalotu.   Ko e Konisitutone ‘oku ne tokonaki mai ‘a e “ ‘e ‘ikai ke hanga he fale ‘alea ‘o ‘Amelika ‘o fa’u ha lao ke faka’apa’apa ki ha fokotu’u-tu’u fakalotu pë ko e tapui ‘o ha fengäue’aki pe ko e tui fakalotu.” (Freedom of Religion.)

“Ka ‘e lea ‘o hage ha fu’u gata” – ‘a e pule’anga ‘Amelika? Ka ke vakai atu ki ‘Ameilika ‘oku kamata ke ue’i ‘a e loto ‘ita ki he tupulekina ‘o e ngaahi hia?  ‘Ita ki he ngaahi kovi fakapolitikale mo e ngaahi käkä fakalotu tuku kehe ‘a e fonua fakalukufua mo e tau toitoi (terrorism).

‘I he tau vakai atu ki he ngaahi anga fakalilifu ‘o e kuonga ni; ‘oku kamata ke mahino mai ‘a e ‘uhinga ‘e lea ai ‘a ‘Amelika ‘o “hange ha fu’u ngata.”   Ko e ta’u ‘e taha ‘i ‘Amelika ‘oku hanga ‘e he kau ‘Amelika ‘o fakamoleki ‘a e pa’anga e 4 piliona ki he ngaahi faiva fakalielia (pornography).  Pea ko e vete mali (divorce) oku ne lave’i ‘o maumau’i ‘a e famili ‘i he lau miliona ‘o maföfoa ai ‘e loto ‘o e tokolahi mei he mamahi.

Tavale ‘a e tämate mo e fakapö, ta’e tokanga’i ‘a e kakai ta’umotu’a ‘aupito, ngäue kovi ‘aki ‘a e fefine mo e fanga ki’i pëpë ‘o kina ai e loto, ko e kau tangata oku ma’u faka’atamai kinautolu ‘e he fanga tevolo ‘o nau to’o ai ‘a e mo’ui ‘o e tangata, fefine mo e fanga ki’i fanau.   Lau miliona ‘e kakai ‘oku huka’i mo ma’u he malisuana, kokeini (cocaine) mo e helouini (heroin) mo to e lahi ange ‘a e ngaahi faito’o kona tapu ‘i he ngaahi kemikale (chemicals) kehekehe, ‘o nau fakasio mai ki mamani aki ‘a e ngaahi kano’imata oku kulokula mo mama’o atu pea ‘oku toe faka’ulia ange honau anga mo e nau ngaahi hia.

Na’e toki hili atu pë eni ‘a e fakamatala mai ‘e he potungäue komisoni ‘o e fehokotaki fakakomoniueli (Federal Communications Commission) ‘o nau pehë, “ko e fanau ‘Amelika ko ë mei he ta’u 5 ki he ta’u 14 ‘i he faka’avalisi ‘o ‘Amelika ‘oku nau mamata atu ki he ngaahi faka’auha fakamälohi pe ko e ngaahi tämate mo e ngaahi fakapö ‘o tuo taha mano tolu afe mei ‘i he ‘enau sio ki he T.V.”4   Ko e komiti ‘o e sënatu ‘o e pule’anga ‘Amelika (US Senate Subcommittee) ‘oku nau fakahä mai ko e ngaahi fakamälohi faka’auha ‘oku hä mai he ngaahi T.V. ‘i he ta’u e hongofulu kuo maliu atu na’e fu’u puna ki ‘olunga ‘aupito aki ‘a e peseti ‘e 200%!5

‘O ‘ikai ke tanaki atu ki ai ‘a e ngaahi faiva he vitio oku fu’u fakalilifu ke fai ki ai ha fakalau.  ‘O nau fakafonu ‘a e ngaahi loto mo e atamai ‘o e i’iki mo e lalahi ‘i he anga fulikivanu! Ko e kau pa’umutu ko e kau fakatangata mo e tangata pe fefine mo e fefine (homosexuality) mo kinautolu oku ma’u he faito’o konatapu ‘oku nau ma’u inasi fakataha mo e kau ta’e halaia ‘i he ma’u ‘a e eitisi (AIDS) mei ‘i he ngaahi anga fulikivanu ‘o e kuonga ni.

‘I he lea ‘a e toko taha fai ongoongo ‘o ne pehë “oku tö humu ‘a ‘Amelika ‘o tü’ulu pau he lilifa ia, koe’uhi ‘oku fakatükia’i ki lalo ‘i he tö’onga founga ‘o ‘ene mo’ui ta’e-taau pea ‘oku tuku tuku atu ‘eni ki he tu’unga ‘e ‘ikai ke toe lava ‘o tafoki mei ai.” 7

Ko e fai hia ‘oku liunga ua ‘ene tupulekina ‘i he ta’u ‘e hongofulu kotoa pe.

Ka fëfë ‘a e tu’unga fakaekinomika ‘o e fonua?

Ko e pule’anga ni oku mafesi (broke) fakaekinomika.   ‘Oku fu’u loloto ‘aupito ‘ene melemo ‘i he mo’ua, tokolahi oku nau fifili pe ko hä ‘a e me’a ‘e hoko mai ‘i he kaha’u.   Tokolahi ‘akinautolu kuo nau osi ma’u vahenga mälölö mei he ngäue ka’i he fakasi’isi’i ‘a e pule’anga (reform) ‘oku tu’usi mai ‘e he pule’anga ‘e nau ngaahi tokoni fekau’aki ki he me’akai (food stamp) mo e tokoni ki he totongi ‘o e falemahaki (medic cards) aia oku nau vete (divorced) fakalao ka ‘oku ‘ikai ke ‘ilo ‘e he pule’anga ‘oku nau kei nofo fakasuva pe ke nau kei mau ‘a e ngaahi lelei ni.

‘I he foaki pe tali totongi-fufü (corruption) ‘a e kau taki fakapolitiki mo e kau taki fakalotu; ‘oku a’u ‘eni ki he Konisitutone ‘i hono lapasi!   Kuo ‘ita ‘e kakai.  Kuo ‘ita mo mamahi ‘a e pule’anga. Ko e hiki pe fetuku atu ko’eni ‘a e ngaahi tefito’i maka tu’unga tui mahu’inga ‘o e fonua ‘o tanaki mai ki ai ‘a e ‘ita mo e mamahi ‘o e kuonga ni (‘i he hoko mo fakavave mai ‘e kikite ‘o e Tohi Tapu) ‘oku hä ia ‘i he kalanga ‘a e patele Jesuit (Jesuit Priest) ‘one pehë “‘Oku ‘ikai ke mahino kiate au ‘a e loto ‘apasia ‘oku fakahä he toko taha ‘Amelika kotoabe ki he ‘Konisitutone ‘o ‘Amelika’ kuou fie fanongo atu ki ha kau ‘Amelika ‘oku nau tu’u ‘o kalanga ‘omai kiate kimautolu ‘a e totonu (justice) ‘omai kiate kimautolu ‘e anga ‘oku taau pea… ‘a e Konisitutone ‘o ‘Amelika.”

‘E ‘ikai ko ha me’a fakaofo ki he pule’anga ‘Amelika ‘oka “lea o hage ha fu’u gata?”  Toko si’i ‘oku nau fifili ‘i he fonua ni ‘o fekau’aki ki he feinga ‘a e kau taki lotu toko lahi ke fakatafoki ‘a e fonua fakalukufua mei he ‘ene tu’ulu faka’au’auha.  Pea ‘oku nau ue’i mai ‘e lau miliona ke nau kau ki he mala’e faka-politikale.   ‘Oku nau feöngoaki kuo pau ke nau fai ha me’a.  Ko e kau takilotu ‘o e “ngaahi siasi ‘uhila” (electronic churches) na’a nau fokotu’u ke fafangu pe ue’i mai ‘a e toko 50 miliona ‘a honau kau memipa ke nau tu’u!   ‘Oku ‘i ai ‘a e fu’u feinga ke teke mai ‘a e ngaahi mafai ni ke nau fakataha ke talanga’i ha fo’i tu’unga mo’oni.

Ko Pat Robertson, ko e faifekau na’a ne fokotu’u ‘a e 700 Club aia na’e kakapa mo ia ki he tumutumu taha ‘o e tu’unga fakapolitikale na’a ne lea ‘o pehë “ka ‘ikai ke holi ‘a e kakai Kalisitiane ki ha pule’anga mo ha fokotu’utu’u fo’ou ‘o mämani (a world reordered pe koe new world order) ki he tu’unga totonu ‘o e tangata (humanistic/hedonistic mode) kuo pau ke tau to’o ‘a e mafai fakapule’anga mei he kau Trilateral Commission mo e Council on Foreign Relation.”  Ko e lea ‘eni ki he kau Kalisitiane ke nau foki ki he ‘Otua mo “fakapïkita’i ‘a e kau kalisitiane ke nau fakataha ‘i he fa’ufa’u fakapolitikale.”8

Na’e pa’aki mai ‘e he U.S. News mo World Report ‘o pehë “oku ‘i ai ‘a e fepaki topu tapu fakapolitikale ‘i ho tau fonua ni pea oku te’eki ke hoko ha me’a pehe mei mu’a ke fakasipinga aki ki ai.”9

Ko e ngaahi feöngoaki ‘eni ‘oku mafola holo ‘i ho tau fonua…kapau tetau tafoki atu ki he ‘Otua ‘e lelei ange kiate kitautolu ia mei ‘i he loto mamahi mo e faingame’a ko’eni ‘oku tau tu’u ai.   ‘Oku pehë ‘e he kau taki lotu ‘e ala ‘o lava pe ‘eni ‘o fai kapau ‘e fakataha ‘a e kau kalisitiane, te tau lava ‘o fai ha me’a pe oku tau fiema’u ke fai, tetau lava ke fakahoko ha fa’ahinga lao pe; ‘o toe fakalele’i (amend) foki ‘a e Konisitutone.   Te tau lava ‘o fili ‘a e palesiteni.   Te tau lava ‘o liliu pë fokotu’u ha faahinga lao pe ‘i he pule’anga.   Pea ko e me’a ‘eni ‘oku totonu ketau fai.   Kapau leva ‘oku tau mo’ui ‘i he lalo fakamalu ‘o ha lao, pea ko e me’a taau ia ke fai, ‘oku totonu leva ketau mo’ui ‘aki ‘a e akonaki mo e lao anga-faka’Otua.”10  Pea ‘oku ‘ikai ko e ngaahi fakakaukau pë ko e lea ‘eni ‘o ha tangata pe ‘e taha.

‘I he tohi na’e fai mai ki he kau taki lotu ‘o e tepile fakalotu (Religious Roundtable) na’e fai mai ‘a e fehu’i “pe ‘oku taimi ke fokotu’u mai ki he fale alea ke fakakouna mai ‘a e ‘Aho ‘e La’a (Sunday) ko e ‘aho lotu ‘i hotau fonua?”

“Ko e tali ‘a e talekita, H. Edward Rowe, ‘o ne tohi ko e kau fa’u lao (Legislator) kae ‘uma’ä ‘e fanongonongo (proclamation) mo e enginaki mai ‘e he kau palesiteni ke fai ia – ‘io!”  Ko e ngaahi mälohi ‘oku ne fakatupu mai kiate kitautolu ‘a e me’a ni ‘o te ki’i fifili, pea ko ia koä ‘oku tala mai ai ‘e he nusipepa mo e mitia (media) ki he tokolahi ‘o e fonua ‘a e me’a ni.  “Ko e fatongia ‘o e pule’anga ke fokotu’u ha tu’utu’uni (decree) ki he tauhi fakapule’anga ‘o e ‘Aho ‘e La’a (Sunday observance)” pea ko ia, “‘e ‘ikai ke ‘i ai ha nonga mei he tu’unga fakatu’utämaki ‘o e ekinomika (economic) kae ‘oua ke matu’aki fakamälohi’i ‘a e lao fakafonua ‘o e ‘Aho ‘e La’a (National Sunday Law).” 

‘Oku ‘ikai ko ha me’a fakaofo ‘i he fakataha ‘a e fale alea ‘o e siteiti ko South Carolina, ko e fakafofonga ko Anderson ‘oku ne fekautu’u ke fokotu’u ha lao ‘o e ‘Aho ‘e La’a (Sunday Law) koe’uhi ‘e toe lelei ange ‘a e anga ‘o e sosaieti ‘i he ‘osi ‘ene lea na’e pasi pasi’i.  Ko hai ‘e pehë ‘e lava ‘e ha palesiteni ‘o ‘Amelika ‘o fai loto lelei ha me’a ‘oku te’eki ke fai ha toe palesiteni mei ‘i mu’a iate ia – aia koe poupou ki he fa’u ‘o e lao (legislate) aia ‘e tokoni ki he fakato ki lalo ‘a e fakamavahevahe ‘o e siasi mo e pule’anga.

“Bea naa ne lea o hage ha fuu gata.   Bea oku fai eia ae bule kotoabe oe uluaki manu fekai nae mu’a iate ia.” Fakaha 13:11,12.

‘Oku te’eki pe ke tau sio kitautolu ia ki ha me’a!   Teuteu mai te tau ako eni ki he ngaahi tu’unga’i mo’oni faka’ohovale.

Ko e fehu’i ‘eni – ko hai ‘a e ‘uluaki manu fekai?

Top

email